Αμερική 1967. Ακριβώς 40 χρόνια πριν. Η νεολαία ξεσηκωνόταν ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ. Η δεκαετία του '60 ήταν δεκαετία αμφισβήτησης, διαμαρτυρίας, αντιδράσεων. Δεν ήταν μόνο δεκαετία των Love-Ins, των χίπηδων, της σεξουαλικής απελευθέρωσης, της δύναμης των λουλουδιών, των κοινοβίων και της μαριχουάνας. Είχε κιόλας αρχίσει ο αγώνας για πολιτικά δικαιώματα. Ο βομβαρδισμός του Βιετνάμ με βόμβες ναπάλμ βρισκόταν στο φόρτε του.
Η νεολαία ξεσηκωνόταν με ειρηνικές διαδηλώσεις που κατέληγαν σε βίαιες επεμβάσεις της αστυνομίας, συχνά και με νεκρούς. Ηταν εποχή των καταλήψεων των πανεπιστημίων, των συγκρούσεων με τους φοιτητές, όπως σ' εκείνη της πολιτεία του Κεντ -με 4 νεκρούς και δεκάδες τραυματίες. Εποχή των τραγουδιών για την ειρήνη, του Μόντερεϊ, του Γούντστοκ. Εποχή της εξέγερσης στις φυλακές Αττικα. Το αντιπολεμικό κίνημα δεν περιοριζόταν μόνο στους φοιτητές. Μαζί τους ξεσηκώνονταν και μεσοαστοί εργάτες, υπάλληλοι. Με αποτέλεσμα ο αγώνας να φτάνει στο απόγειό του το 1968 και να συνεχίζεται σ' όλη τη διάρκεια του πολέμου. Ηταν η εποχή του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, των Μαύρων Πάνθηρων, της Αντζελα Ντέιβις, με πορείες στην Ουάσιγκτον που ξεπερνούσαν τις 500.000 διαδηλωτών. Με τον αντίκτυπο που όλα αυτά είχαν στην Ευρώπη: με το Μάη του '68. Τον Γκοντάρ, τον Μπερτολούτσι και τους άλλους κινηματογραφιστές και της αντίδρασής τους.
Και τώρα, Αμερική 2007. Η Αμερική του Μπους, του πολέμου του Κόλπου και του Ιράκ. Η Αμερική της παγκοσμιοποίησης. Οι διαμαρτυρίες της Γένοβα. Οι φυλακές του Γκουαντάναμο. Το ξεκίνημα μιας νέας αμφισβήτησης. Ο ρόλος του πετρελαίου και τα ψέματα του Μπους στον πόλεμο στη Μέση Ανατολή. «Μη χρησιμοποιείτε τα νεκρά παιδιά μας, τους αδερφούς μας, τους αγαπημένους μας, για περισσότερους σκοτωμούς», θα φωνάξουν οι συγγενείς των θυμάτων της 11ης Σεπτεμβρίου. Το μανιπουλάρισμα των μίντια. Μέλη της CIA αποκαλύπτουν την αλήθεια για τον πόλεμο του Ιράκ.
Εποχές μεταβατικές, σημαδιακές για μεγάλα κινήματα και ανάγκη αλλαγών. Σ' αυτές ο κινηματογράφος ήταν και παραμένει πάντα παρών. Για να μας δώσει τη δική του ματιά. Μέσα από τα επίκαιρα, το ντοκιμαντέρ, αλλά και τις ταινίες μυθοπλασίας. Ταινίες που πήραν τη θέση που τους αξίζει στην ιστορία του σινεμά. Μια χαρακτηριστική επιλογή από αυτή την παραγωγή παρουσιάζει φέτος το φετινό, 20ό Πανόραμα Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου:
* «Ξένοιαστος καβαλάρης» (1969) του Ντένις Χόπερ, με τους Πίτερ Φόντα, Τζακ Νίκολσον και Ντένις Χόπερ. Δύο νεαροί, ξένοιαστοι μηχανόβιοι, εξεγερμένοι ενάντια στο κατεστημένο (που όμως το εκμεταλλεύτηκαν για να βγάλουν τα χρήματα που χρειάζονται για ν'αποσυρθούν) ξεκινούν σ' ένα ταξίδι στην αμερικανική ενδοχώρα για ν' αντιμετωπίσουν την υποκρισία, τις φοβίες και το μίσος της «σιωπηλής πλειοψηφίας». Μια ταινία-σταθμός, από τις πιο αντιπροσωπευτικές της νεολαίας της περιόδου.
* «Two-Lane Blacktop» (1971) του Μόντι Χέλμαν, με τον Γουόρεν Οουτς. Μια άλλη όψη της αμερικανικής επαρχίας μέσα από την παρθένα, ποιητική ματιά ενός από τους πιο πρωτότυπους ανεξάρτητους αμερικανούς σκηνοθέτες. Η ομορφιά των άγριων τοπίων σ' αντίστιξη με έναν «αποτυχημένο» ήρωα σ' ένα παραγνωρισμένο αν και θαυμάσιο road movie. Συμπλήρωμα στο «Ξένοιαστου καβαλάρη» του Χόπερ.
* «Οι καραμπινιέροι» του Ζαν-Λικ Γκοντάρ. Ο απόηχος του πολέμου του Βιετνάμ στην Ευρώπη, αλλά και μια πρωτότυπη ανάλυση της ιδεολογικής αποξένωσης, μέσα από την ανατρεπτική ματιά του «τρομερού παιδιού» της νουβέλ βαγκ, συγγενική μ' εκείνη του Αλφρέντ Ζαρί και του Ζαν Βιγκό.
Κριτική, φυλακές και ΜΜΕ
* «Nashville» του Ρόμπερτ Ολτμαν, μ' ένα μεγάλο καστ ηθοποιών (Κάρεν Μπλακ, Κιθ Κάραντιν, Τζεραλντίν Τσάπλιν, Μπάρμπαρα Χάρις, Σκοτ Γκλεν, Σέλεϊ Ντιβάλ). Η περίοδος της αμφισβήτησης μέσα από τον κόσμο της μουσικής σε μια υπέροχη (μουσικά και κινηματογραφικά) ταινία, που ανατρέπει τους κανόνες, κριτικάρει τον κόσμο του θεάματος αλλά και της πολιτικής, ειρωνεύεται το κατεστημένο της χώρας του, προσφέροντάς μας ταυτόχρονα 27 έξοχα τραγούδια.
* «Ζαμπρίσκι Πόιντ» του Μικελάντζελο Αντονιόνι. Ο μεγάλος ιταλός σκηνοθέτης αντικρίζει, με τη δική του, μοναδική, ποιητική ματιά, τον κόσμο των χίπηδων και της σεξουαλικής απελευθέρωσης. Με εικόνες έξοχες, ερμηνείες θαυμάσιες, ισορροπώντας εκείνες των επαγγελματιών με εκείνες των ερασιτεχνών ηθοποιών.
* «Το εστιατόριο της Αλίκης» του Αρθουρ Πεν. Οι περιπέτειες ενός φυγόστρατου νεαρού τραγουδιστή μουσικής folk και της σύγκρουσής του με το νόμο, βασισμένη στο άλμπουμ του Αρλο Γκάθρι «The Alice's Restaurant Massacree». Χιούμορ και τραγούδια (με τον Γκάθρι) σε μία από τις πιο αντιπροσωπευτικές ταινίες της περιόδου.
* «Sympathy for the Devil» του Ζαν-Λικ Γκοντάρ. Με αφετηρία τους Ρόλινγκ Στόουνς που κάνουν πρόβα τη μουσική τους «Sympathy for the Devil», ο Γκοντάρ φτιάχνει μιαν από τις πιο ελεύθερες, χωρίς συγκεκριμένη αφήγηση, ταινίες. Αρχικά η ταινία ακολούθησε τη σύλληψη του «ένα συν ένα» (που ήταν και ο αρχικός τίτλος της), θέμα σύνθεσης αλλά και καταστροφής (η αυτοκτονία μιας επαναστάτριας όταν το αγόρι της αυτομολεί στη Μαύρη Δύναμη).
Στη βερσιόν του παραγωγού, που προβλήθηκε στο φεστιβάλ του Λονδίνου το 1968, ο παραγωγός έβαλε την ολοκληρωμένη μορφή της μουσικής των Ρόλινγκ Στόουνς στο τέλος της ταινίας, ο Γκοντάρ χειροδίκησε εναντίον του σ'ένα επεισόδιο που έγινε θρύλος.
* «Οι φυλακές Αττικά» της Σίντα Φάιαρστοουν. Οι συνθήκες και τα γεγονότα που οδήγησαν στην εξέγερση των φυλακισμένων στις φυλακές Αττικα το 1971 που κατέληξε στο θάνατο 43 ανθρώπων, μερικοί από τους οποίους, όπως αποκαλύπτει το ντοκιμαντέρ αυτό, στην πραγματικότητα δολοφονήθηκαν μετά την αποκατάσταση της τάξης! Ταυτόχρονα, μέσα από συνεντεύξεις με τους τρόφιμους και τους ομήρους, πριν και μετά τα γεγονότα, το συγκλονιστικό αυτό ντοκιμαντέρ αποκαλύπτει πως οι αμερικανικές φυλακές λειτουργούν ως βιομηχανία με βάση το καπιταλιστικό σύστημα.
* Μια εικόνα της Αμερικής και της πολιτικής της σήμερα μέσα από 5 εξαιρετικά, βραβευμένα σε διάφορα φεστιβάλ, ντοκιμαντέρ: «Οπλα μαζικής εξαπάτησης» του Ντάνι Σλέχτερ: διεξοδική κριτική ανάλυση του εφησυχασμού και της συνενοχής των ΜΜΕ στη διάρκεια του πολέμου του Ιράκ (βραβείο καλύτερου ντοκιμαντέρ στο φεστιβάλ Austin). «Αμερική: από την ελευθερία στο φασισμό» του Aaron Russo (από το φεστιβάλ των Κανών): η σταδιακή διάβρωση των πολιτικών ελευθεριών από τις αρχές του 20ού αιώνα και πως ο πλούτος της χώρας πέρασε στα χέρια μιας μικρής ομάδας τραπεζιτών. «Η Ειρήνη!» των Γκαμπριέλ Ζαμπαρίνι και Λορέντζο Μεκόλι: διάσημοι διανοητές, ακτιβιστές και άλλες προσωπικότητες (Νόαμ Τσόμσκι, Γκορ Βιντάλ, Αντζελα Ντέιβις, Χάρι Μπελαφόντε, Τζέσικα Λανγκ, Σούζα Σάραντον κ.ά.) αναζητούν ειρηνικές, εναλλακτικές λύσεις στον πόλεμο και τα όπλα μαζικής καταστροφής. «Πόλεμος και αλήθεια» του Michael Samstag: το θάρρος και οι απογοητεύσεις των πολεμικών ανταποκριτών από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι σήμερα, μέσα από εικόνες που δεν βλέπουμε στα δελτία ειδήσεων (βραβείο καλύτερου ντοκιμαντέρ στο φεστιβάλ Annapolis). «Freedom Fries» του Carl Christman: μια χιουμοριστική ματιά πάνω στον πατριωτισμό των Αμερικανών, με τις συχνά ανώφελες, παράλογες πράξεις που γεννιούνται από την καταναλωτική κουλτούρα και οδηγούν στην ξενοφοβία.
Του ΝΙΝΟΥ ΦΕΝΕΚ ΜΙΚΕΛΙΔΗ
